پست اولدر گفتگوی حسین رضایی مدیرعامل پست اول با نشریه جابارنامه اعلام شد:
«پست اول» به‌زودی و در یک رویداد ویژه «راهبر یکپارچه لجستیکی» (LLP) را معرفی می‌کند
فصلنامه جابارنامه در شماره دوم (زمستان ۱۴۰۳) با آقای حسین رضایی گفتگو کرده است و در این مصاحبه درباره اهداف فعالیت پست اول (اولین اپراتور خصوصی پست ایران و راهبر خدمات یکپارچه لجستیک و زنجیره تامین)، خدمات پست اول، تحولات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری صنعت لجستیک مانند لاکرها و همچنین مفهوم LLP به‌تفصیل صحبت شده.
جابارنامه فصلنامه‌ای از شرکت جابار است که به‌عنوان عضوی از هلدینگ فاخر در زمینه لاکرهای پستی فعالیت دارد.
شماره ۲ فصلنامه جابارنامه را می‌توانید اینجا ببینید.
پادکست و ویدیوی این گفتگو در جابارنامه در این لینک دردسترس است. در ادامه متن کامل این گفتگو را می‌خوانید.
- پست اول مفتخر است با دریافت پروانه‌ی رسمی فعالیت اولین اپراتورخصوصی پست کشور در اسفندماه ۱۳۹۶ و با تأمین الزامات و سرویس‌های حاکمیتی مورد نیاز فعالان پستی برای ارائه خدمات پستی مبتنی بر مجوز دریافتی، رویکردی مدرن را در توسعه‌ی خدمات پستی در کشور به اجرا بگذارد. اولین اپراتور خصوصی پست ایران، دارای شبکه‌ای یکپارچه، قابل توسعه و کارآمد از فعالان حوزه‌ی پستی و ارتباطات متنوع در میان این اعضا است که معماری دقیق این شبکه توسط اپراتور، منجر به استانداردسازی، بهبود، ارتقای کیفیت و کمیت خدمات پستی و رابطه‌ی میان اعضای شبکه می‌شود. ایجاد سرویس‌های جدید پستی از مسیر هم‌افزایی میان فعالان صنعت پست، توسعه‌ی اندازه و ظرفیت بازار و رشد سرانه مرسولات، مأموریت‌هایی هستند که اپراتور اول به عنوان شرکتی مستقل و نوآور در این صنعت به آن‌ها می‌اندیشد. در این شماره از جابارنامه، به سراغ حسین رضایی، مدیرعامل شرکت پست اول، رفتیم و در مورد اهداف و فعالیت‌های شرکت پست اول گفتگو کرده‌ایم.
هدف از شکل‌گیری و توسعه فعالیت اپراتور خصوصی پست اول چیست؟
اول از همه، خیلی ممنون از اینکه این فرصت را برای گفتگو فراهم کرده‌اید. دوم اینکه مطمئنم کاری که در اینجا شروع شده، مانند دیگر پروژه‌ها، موفق خواهد بود. هلدینگ فاخر که ایجاد شد، از ابتدا مفهومی مشارکتی داشت، یعنی چیزی که امروزه به عنوان اقتصاد مشارکتی و اکوسیستم‌ها از آن صحبت می‌شود، در ذهن بنیان‌گذاران هلدینگ فاخر بوده است. این دیدگاه‌ها حتی قبل از آنکه دولت تصمیم به اعطای پروانه اپراتور خصوصی بگیرد، در برنامه‌ریزی‌های اولیه وجود داشت. در آن زمان که این طرح در حال طراحی بود، هنوز اسامی مختلفی برای این پروژه در نظر گرفته می‌شد. با گذشت زمان، همانطور که این مفاهیم در دنیا بالغ شد، هلدینگ فاخر نیز رشد کرده و همزمان با آغاز مزایده وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات برای اعطای پروانه اپراتور خصوصی، این ایده به شکل رسمی پیاده‌سازی شد. ما تیپاکس را در مجموعه خود داشتیم. تیپاکس که تا آن زمان بیش از ۵۵ سال سابقه خدمات‌رسانی داشت، یک برند شناخته‌شده و معتبر بود. بنابراین، طبیعی بود که در میان مجموعه‌های داخلی که در این حوزه فعالیت داشتند، اگر کسی قصد داشت مجوز اپراتور خصوصی بگیرد، تیپاکس بهترین گزینه برای این امر بود. در مزایده شرایط خاص خودش را داشت و در نهایت شرکت ترن پارت که زیرمجموعه تیپاکس بود، در این مزایده شرکت کرد و به‌عنوان اولین اپراتور خصوصی کشور برگزیده شد. بر خلاف تصور دولت که شاید می‌خواست یک شرکت مشابه پست ملی اما به صورت خصوصی ایجاد کند، نگاه ما کاملاً متفاوت بود. در فرآیند برگزاری مزایده و پس از آن، که موفق به دریافت پروانه اپراتوری شدیم، هدف ما این نبود که یک شرکت مشابه پست ملی اما خصوصی ایجاد کنیم. بلکه نگاه ما به طور کلی اکوسیستمی بود. این ایده که شبکه‌ای از فعالان پستی شکل بگیرد که بتوانند با همکاری و سینرژی فعالیت کنند و ارزش بیشتری برای مشتریان و خدمات ایجاد کنند، در طراحی اپراتور اول خصوصی پست به‌وضوح جایگاه داشت. از روز اول این رویکرد را داشتیم، اما به طور طبیعی با چالش‌ها و فراز و نشیب‌هایی مواجه شدیم. تجربه خصوصی‌سازی در هر صنعت و کشوری شرایط خاص خود را دارد. در شروع، زمانی که ۳۰ و چند شرکت وارد شبکه اپراتور شدند، تعداد شرکت‌ها با توجه به شرایط پروانه و سازمان تنظیم مقررات تغییر کرد. با تغییرات جدید، حالا هر کسی که بخواهد به‌عنوان اپراتور خصوصی وارد این عرصه شود، می‌تواند به راحتی مجوز خود را دریافت کند. در این فضا، ما به دنبال تعریف سرویس‌های جدید و خلق ارزش‌های جدید هستیم که بخشی از آن‌ها را در نمایشگاه الکامپ امسال معرفی کردیم. همچنین در آینده نزدیک، قصد داریم حوزه‌های مرتبط با راهبر یکپارچه لجستیکی را نیز در یک رویداد خاص معرفی کنیم.
لطفاً تغییرات اصلی که با ایجاد شرکت‌های اپراتور خصوصی مانند پست اول در بازار خدمات پستی کشور به وجود آمده است را برای ما توضیح دهید؟
درست است. در ابتدا، انتظار می‌رفت که اپراتورهای خصوصی بخشی از سرویس‌هایی که به طور انحصاری توسط شرکت پست ارائه می‌شدند را با کیفیت متفاوت و بهتر به مشتریان ارائه کنند. اما در عمل، این اتفاق نیفتاد. اپراتورهای خصوصی به طور مستقیم وارد بازار خدمات پستی دولتی نشدند. داستان به این شکل پیش رفت که خدمات پستی در کشور به سمت ارائه توسط شرکت‌های کوچک‌تر و به شیوه‌های متفاوت پیش رفت. در واقع، نیاز مشتریان به جابجایی و حمل و نقل کالا، به ویژه در بخش‌های اول و آخر نقطه قبول و نقطه تحویل ، به طور مستقل توسط این شرکت‌ها تأمین می‌شد. این شرکت‌ها که به طور خاص در زمینه حمل و جابجایی فعالیت داشتند، از مجموعه‌هایی که خدمات حمل‌کننده ارائه می‌کردند برای انجام این کار استفاده می‌کردند. به این ترتیب، خدمات پستی و کوریری رشد کرده و بخش‌های مختلفی از این بازار توسط این اپراتورهای کوچک تأمین می‌شد. با حضور اپراتورهای خصوصی مانند پست اول، این روند تغییر کرد. اپراتورهای خصوصی به تدریج سرویس‌های خاص و متناسب با نیازهای این بخش از بازار را طراحی و ارائه کردند. به‌ویژه در حوزه تجارت الکترونیک، که یکی از بخش‌های مهم و جدی این صنعت به شمار می‌رود، این اپراتورها توانستند سرویس‌های اختصاصی طراحی کرده و به مشتریان خود ارائه دهند. این تحول باعث شد که اپراتورهای خصوصی قادر باشند خدمات خاصی را به این مشتریان ارائه کرده و بازار خود را توسعه دهند.طبیعتاً یکی از مزایای حضور بخش خصوصی این بود که توانستیم بسیاری از محدودیت‌ها و الزامات کاری که در سیستم دولتی وجود داشت را کنار بگذاریم و سرویس‌ها را با کیفیت بالاتری نسبت به گذشته ارائه کنیم.
به‌ویژه در زمینه موافقت نامه سطح خدمات که یکی از نقاط ضعف اصلی خدمات دولتی بود. یک مثال ساده از تغییرات اساسی در پست اول این است که پیش از این، در قراردادهای قدیمی ما هیچ تعهدی نسبت به زمان‌بندی و موافقت نامه سطح خدمات نداشتیم. تنها به مشتری می‌گفتیم که مرسوله را دریافت می‌کنیم و آن را توزیع خواهیم کرد، اما هیچ‌گونه اشاره‌ای به زمان مشخص توزیع نمی‌شد. این در حالی بود که مشتری تنها احساس می‌کرد که مرسوله در حال جابجایی است و از وضعیت زمان‌بندی اطلاع نداشت. اما امروز، ما به شدت متعهد به ارائه موافقت‌نامه سطح خدمات شده‌ایم. اکنون قبل از اینکه سرویس را به مشتری ارائه کنیم، به طور مشخص اعلام می‌کنیم که مرسوله تا چه زمانی توزیع خواهد شد، مثلا فردا، پس فردا یا حتی سه روز دیگر. این تغییر، بزرگترین دستاورد ما در بهبود کیفیت خدمات بود. این اقدام باعث شد که خدمات ما به استانداردهای خدمات پست کوریری پیشرفته نزدیک شود و توانستیم در سطح بالاتری از آنچه که قبلاً در پست دولتی ارائه می‌شد، سرویس دهی کنیم.
در حالی که قبل از ورود بخش خصوصی، این نوع خدمات به طور رسمی در سیستم دولتی تعریف نشده بود و به طور غیررسمی با مجوزهای مختلف ارائه می‌شد، امروز ما کاملاً قانونمند و با پروانه‌های معتبر خدمات خود را ارائه می‌دهیم. یکی از چالش‌های اساسی بخش خصوصی در صنعت پست و کوریری، عدم اطمینان در خصوص آینده فعالیت‌های بیزینسی بود. این عدم اطمینان عمدتاً به دلیل قانونی بودن و عدم وجود یک چارچوب رسمی برای بخش خصوصی تا زمان تصویب قانون و اعطای پروانه به اپراتورهای خصوصی برمی‌گشت. این وضعیت باعث می‌شد سرمایه‌گذاری‌های سنگین در این حوزه چندان معقول نباشد و رشد و توسعه با شیب ملایم و محدود پیش برود. اما با ورود پروانه و رسمیت یافتن فعالیت اپراتورهای خصوصی، این اطمینان به بخش خصوصی بازگردانده شد که فعالیتشان قانونی و نظام‌مند است. این مسأله نه تنها امنیت سرمایه‌گذاری را افزایش داد، بلکه توجیه‌پذیری سرمایه‌گذاری‌های بزرگ را نیز فراهم کرد.
به طور مثال، ما توانستیم سرمایه‌گذاری بسیار سنگینی در زیرساخت‌ها انجام دهیم که پیش از آن به دلیل عدم وجود پروانه و نبود چارچوب قانونی، چنین سرمایه‌گذاری‌هایی صورت نمی‌گرفت. این سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر بسیار مثبتی بر توانایی‌های شبکه پست اول داشت. در شرایط بحرانی مانند دوران کرونا، وقتی که کل صنعت شاهد رشد بی‌سابقه‌ای بود، مجموعه پست اول به دلیل همین زیرساخت‌های به‌روز و مجهز، توانست سرویس‌های خود را به طور گسترده ارائه کند و سهم بزرگی از بازار را به خود اختصاص دهد. این سرمایه‌گذاری‌ها باعث شد که ما رشد چند برابری در ترافیک و خدمات را تجربه کنیم و مشتریان حس بهتری از سرعت و کیفیت سرویس‌ها در مقایسه با قبل از دریافت پروانه داشته باشند.
لطفاً توضیح بفرمایید که در حال حاضر چه خدماتی از طریق پست اول، به عنوان یکی از شرکت‌های تابعه بزرگترین هلدینگ پست خصوصی کشور، هلدینگ فاخر، ارائه می‌شود؟
خدماتی که از طریق پست اول ارائه می‌شود را می‌توان در دو دسته تقسیم کرد. ابتدا، حوزه‌ای که مربوط به پروانه اپراتوری پست اول است. شرکت‌هایی که تمایل دارند در این حوزه فعالیت کنند اما نمی‌خواهند خودشان به صورت مستقل برای دریافت پروانه اقدام نمایند، می‌توانند با رعایت پروتکل‌های اعلامی پست اول، که تمامی الزامات حکومتی و دولتی را در بر می‌گیرد، از مزایای پروانه بهره‌برداری استفاده کنند. ما علاوه بر شرکت‌های خانواده هلدینگ فاخر، قراردادهای جدیدی در حال انعقاد داریم و اخیراً قراردادی نیز با شرکت‌هایی که هیچ ارتباط سهامداری با مجموعه ندارند، منعقد کرده‌ایم. این شرکت‌ها می‌توانند از مزایای قانونی پروانه استفاده نمایند. دوم، مأموریت جدیدی است که به پست اول محول شده و مربوط به ارائه خدمات جامع شبکه‌ای است که با مجموعه‌های مختلف همکاری می‌کند. هدف این است که بتوانیم خدمات این شبکه را به صورت یکپارچه و هم‌افزا در اختیار مشتریان خارجی قرار دهیم. بسیاری از کسب‌وکارها در صنعت ما نیازهای لجستیکی گسترده‌ای دارند و در زنجیره تأمین خود تمایل دارند که یک نهاد خارجی تمامی نیازهای لجستیکی آنان را بر عهده گیرد. در این راستا، سرویس‌های جامع و هماهنگ طراحی و آماده‌سازی می‌شود تا با استفاده از چندین بازیگر مختلف، خدمات مورد نیاز این کسب‌وکارها به بهترین نحو ارائه گردد. ولی در صنعت ما، معمولاً هر شرکتی که به آن مراجعه می‌شود، می‌گوید که سرویس‌های خاصی را تا یک محدوده مشخص می‌تواند ارائه دهد و برای سرویس‌های بیشتر، مشتری باید به دنبال ارائه‌دهندگان دیگری در بازار بگردد. بسیاری از مشتریان، به ویژه مشتریان بزرگ کسب و کار به کسب و کار، تمایل دارند که کل خدمات لجستیکی خود را به یک نهاد خارجی واگذار کنند و ترجیح می‌دهند که یک شرکت مسئولیت کامل این خدمات را بر عهده بگیرد و عملیات یکپارچه‌ای را با پیمانکاران و تأمین‌کنندگان مختلف انجام دهد. در این زمینه، دو انتخاب پیش روی ما قرار داشت: اول اینکه پست اول وارد رقابت با شبکه شود، اما این امر به عنوان یک مدل کسب‌وکار و ماموریتی مورد نظر قرار نگرفت. پست اول تصمیم گرفت تمرکز خود را روی سرویس‌هایی بگذارد که هیچ‌کدام از اعضای شبکه به تنهایی قادر به ارائه آن‌ها نیستند و به طور حتم نیازمند همکاری بیش از یک شرکت یا نهاد در شبکه برای ارائه خدمات یکپارچه به مشتریان است. این اقدام به صورت طراحی‌های اولیه انجام شده و ما تعدادی از این قراردادها را پیش بردیم. هم‌اکنون در حال اجرای پایلوت روی دو قرارداد از این دست هستیم و امیدواریم که امسال بتوانیم تست سرویس (راهبرد یکپارچه لجستیکی) خود را با مشتریان مختلف به خوبی انجام دهیم. در کنار انجام زیرساخت‌های فنی لازم برای این کار، هدف ما این است که سال آینده این سرویس را به صورت جدی برای تمامی اعضای شبکه خود ارائه کنیم. به این منظور، باید همزمان بازار هدف خود را به درستی طراحی و هدف‌گذاری کنیم و همچنین عملیات خود را با تقویت شرکت‌های عضو شبکه بهبود بخشیم تا بتوانیم خدمات بهتری را به مشتریان ارائه دهیم.
پست اول به عنوان اولین اپراتور خصوصی کشور، چه چالش‌ها و فرصت‌هایی برای حضور و توسعه در بازار خود پیش‌رو دارد؟
از فرصت‌ها شروع می‌کنم. به طور کلی، نیاز زیادی به خدمات پستی، کوریری و لجستیکی در کشور وجود دارد و این نیاز همچنان در حال رشد است. صنعت تجارت الکترونیک به عنوان پیشران اصلی این خدمات در جهان و ایران، هنوز فضای زیادی برای توسعه دارد. به همین دلیل، ما با بازار بسیار خوبی روبه‌رو هستیم که تنها مسئله این است که چگونه این خدمات را به این بازار ارائه دهیم. در حوزه‌ای که ما فعالیت می‌کنیم، نیازی به آزمون و خطا برای شناسایی تقاضا یا ارزیابی بازار نداریم. بسیاری از کسب‌وکارهای جدید با چالش‌هایی مانند اینکه آیا خدماتشان تقاضا دارد یا اینکه آیا با فرهنگ جامعه همخوانی دارد، مواجه هستند. اما ما می‌دانیم که این نیاز در بازار وجود دارد، و تنها مسئله‌ای که مشتریان دریافت نمی‌کنند، موافقت‌نامه سطح خدمات یا سطح خدمات مورد نیاز آن‌ها است. در حوزه لجستیک، به طور سنتی کمترین توجه به موافقت‌نامه سطح خدمات شده است. از طرفی، ما تصمیم نداریم که خودمان تمامی خدمات لجستیکی را ارائه دهیم. در عوض، قصد داریم خدمات جامع‌تری را به مشتریانمان ارائه کنیم و همزمان کیفیت مناسبی را در اختیارشان قرار دهیم. این کار نیازمند مدیریت درست شرکای ما است تا در مجموع بتوانیم خدمات با کیفیت‌تری به مشتری نهایی ارائه دهیم. به این ترتیب، چالش اصلی ما کیفیت خواهد بود. فرصت اصلی ما در این بازار، رشد بالای آن و تقاضای زیاد برای خدمات مناسب است که می‌توانیم آن را برآورده کنیم.
به نظر شما، هم‌اکنون نقش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیو در اپراتورهای خصوصی کشور، نقش تسهیل‌گری است یا نقش تصدی‌گری؟
اگر بخواهیم از واژه «تصدی‌گری» استفاده کنیم که معمولاً در حوزه دولت به کار می‌رود، بهتر است بگویم که دولت در این حوزه یک تصدی‌گری جدی دارد، اما نه در قالب سازمان تنظیم مقررات، بلکه در قالب شرکت ملی پست که هنوز بخش زیادی از خدمات پستی را انجام می‌دهد. از نظر ما، قانون‌گذار با ورود بخش خصوصی قصد داشت تصدی‌گری کاهش یابد، اما متأسفانه چنین رویکردی را در عمل نمی‌بینیم. سازمان تنظیم مقررات، به عنوان مرجعی که پروانه فعالیت را صادر کرده، هیچ‌گونه فعالیت مؤثری برای کاهش این تصدی‌گری انجام نداده است. در حقیقت، طی این چند سال هیچ‌گونه اقدام عملی برای تسهیل‌گری بازار انجام نشده است و ما چیزی جز صحبت‌های پراکنده از آن‌ها ندیده‌ایم. اما در بخش نظارت، سازمان تنظیم مقررات به خوبی وارد شده است و شاید تنها واحدی باشد که به درستی به وظایف خود عمل می‌کند. این بخش به بررسی و نظارت بر این موضوع می‌پردازد که آیا ما الزامات قانونی را رعایت کرده‌ایم یا نه. برای این منظور، شبکه گسترده‌ای از ناظران و سیستم‌هایی که خودشان یا به درخواست آن‌ها راه‌اندازی کرده‌ایم، اکنون در حال مدیریت نظارت هستند. با این حال، مشکل اصلی این است که سازمان تنظیم مقررات در حوزه توسعه بازار، هیچ‌گونه حضور فعال ندارد. بسیاری از مقرراتی که امروز باید رعایت کنیم و بر آن‌ها نظارت می‌شود، هدفشان توسعه بازار نیست و به همین دلیل می‌توانم به صراحت بگویم که اپراتورهای خصوصی، که اکنون تعداد آن‌ها بیشتر از ۱۵ مورد است، خودشان مسئول توسعه بازار خود هستند.
پست اول، جایگاه شبکه لاکرهای هوشمند جابار را در اکوسیستم پست و لجستیک چگونه ارزیابی می‌کند؟
برای شروع این بحث، شاید بد نباشد که به تجربیات اخیر خود در نمایشگاه‌ها اشاره کنم، جایی که توانستیم مسائل مرتبط با سایر شرکت‌های پستی و کوریری در نقاط مختلف دنیا را مشاهده کنیم. متوجه شدیم که اصولاً نقطه تحویل یک دغدغه جدی در سراسر دنیا است. در حالی که در (نقطه قبول) نیز برخی چالش‌ها وجود دارد، مشکلات مربوط به لست مایل) معمولاً بسیار پررنگ‌تر و جدی‌تر هستند و تمامی دنیا با این مسائل دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی از مهم‌ترین روندهایی که در سطح جهانی برای حل این چالش مشاهده می‌کنیم، استفاده از لاکرهای هوشمند است. از یک سو، سرویس‌دهندگان خدمات پستی و کوریری می‌توانند مدیریت بهتری بر خدمات نقطه تحویل) خود داشته باشند و مرسولات را در زمان تعیین‌شده در لاکر قرار دهند. از سوی دیگر، مشتریان گیرنده مرسوله نیز در صورتی که شبکه لاکری با گسترش کافی در اختیارشان باشد، ترجیح می‌دهند بسته‌های خود را از لاکرها دریافت کنند، به شرطی که نیازی نباشد مسافت زیادی برای دسترسی به این لاکرها طی کنند. واقعیت این است که در ایران نیز، با توجه به وضعیت اقتصادی و تعرفه‌های پایین خدمات پستی، توجیه اقتصادی برای راه‌اندازی شبکه‌های اختصاصی لاکر برای هر یک از ارائه‌دهندگان خدمات پستی به تنهایی دشوار است. در این صورت، به احتمال زیاد آن‌ها به این نتیجه خواهند رسید که سرمایه‌گذاری انجام‌شده سودآوری کافی ندارد. در این راستا، رویکرد جابار قابل توجه است. جابار مدل کسب و کار را انتخاب کرده که امکان استفاده از شبکه لاکرهای خود را برای تمامی بازیگران پستی، کوریری، تجاری و سایر کسب‌وکارها فراهم می‌کند. این مدل اجازه می‌دهد تا تمامی این شرکت‌ها از یک شبکه مشترک استفاده کنند و از مزایای اقتصادی و عملیاتی آن بهره‌مند شوند. موقعی که تعداد بازیگرانی که به این حوزه می‌آیند و به تبع آن مشتریانی که از این خدمات استفاده خواهند کرد، بیشتر شوند، توجیه اقتصادی این سرمایه‌گذاری نیز به مراتب بهتر خواهد شد. به نظر من، وجود جابار در این شبکه پستی، پست اول را در طراحی شبکه‌ای که خودش در حال انجام آن است، بسیار تسهیل می‌کند. جابار این اطمینان را به پست اول می‌دهد که هرچه ظرفیت برای ارائه خدمات لاکری بیشتر شود، با توسعه شبکه جابار می‌توان به این نیاز پاسخ داد. این رویکرد بسیار متفاوت از زمانی است که هر شرکت بخواهد به طور مستقل شبکه خاص خود را راه‌اندازی کند. نگاه جابار به توسعه کسب‌وکار خود در داخل خانواده شرکت‌های پست اول و هلدینگ فاخر، و به طور کلی در اکوسیستم پستی و لجستیکی ایران، بیشترین انطباق را با رویکرد اکوسیستمی پست اول دارد. از ابتدای شکل‌گیری این مجموعه، نگاه به این حوزه به صورت اکوسیستمی بوده است. حتی در طراحی جزئیات فنی این حوزه، دغدغه‌های مختلف بازیگران از جمله محرمانگی اطلاعات و داده‌های مشتری به دقت مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد این امکان را فراهم می‌آورد که شبکه جابار بتواند گسترش پیدا کند و با حضور بازیگران مختلف، به حدی برسد که از لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر شود. من آینده این شبکه را بسیار روشن می‌بینم، چرا که بررسی‌ها و نظرسنجی‌های مختلف نشان می‌دهند که مشتریان ایرانی، مانند بسیاری از مشتریان دیگر کشورها، اگر خدمات با کیفیت مطلوب در اختیارشان قرار گیرد و دسترسی‌ها برایشان آسان‌تر شود، به سمت استفاده از سرویس‌های جابار خواهند رفت. من به طور مشخص در مورد سرویس‌های تحویل نهایی به مشتری جابار صحبت کردم. حوزه‌های دیگری نیز وجود دارند که فعلاً قصد ندارم در مورد آن‌ها صحبت کنم، زیرا هنوز زمان اعلام عمومی آن‌ها نرسیده است.
